Luận văn Tốt nghiệp

Cho đến lúc này tôi cũng đã từng hướng dẫn tốt nghiệp cho cả những nghiên cứu sinh làm Tiến sỹ và Thạc sỹ không dưới mười người phần lớn là các Sinh viên của Đại học Bách khoa, và cho cả các Học viện của Học viện Kỹ thuật Quân sự.

Thực tình mà nói, tôi cũng chẳng thiết tha gì cho lắm, cũng chẳng phải vì không có tiền mà không muốn làm mà chỉ vì tôi không muốn ‘làm thầy của cả thiên hạ’.

Bởi thế, Giáo sư Viện sỹ Nguyễn Văn Hiệu ngay từ những ngày đầu mới thành lập Đại học Công nghệ của Đại học Quốc gia rất muốn mời tôi về giảng dạy và hướng dẫn nghiên cứu Khoa học cho các Sinh viên của trường Đại học Công nghệ nhưng tôi cảm thấy không muốn nhận lời.

Mặc dù vậy, trước sự khẩn khoản của từng cá nhân sinh viên, học viên... tôi cũng không nỡ lòng từ chối và đành phải bất đắc dĩ nhận lời giúp đỡ. Rốt cuộc tôi cũng không có chút thanh thản trong cuộc đời ‘qui ẩn’ của mình: Các cậu Học viên và Sinh viên đã lại lôi tôi ra khỏi sự yên tĩnh của mình để khiến tôi lại lao vào một cuộc sống ồn ả vốn có đang xảy ra từng ngày xung quanh tôi.

Lần đó, một cậu Học viên của Học viện Kỹ thuật Quân sự đã đến tìm tôi và nhờ tôi hướng dẫn giúp Luận văn Tốt nghiệp. Khi vừa gặp tôi, cậu ta đã đề nghị ngay:

‘Em cũng đã từng được nghe về anh đã lâu nhưng hôm nay mới thực sự được gặp. Thực sự em rất có lỗi vì sự đề nghị của em quá đường đột nhưng em thành thật mong anh thứ lỗi và nhận lời giúp đỡ em làm Luận văn Tốt nghiệp khoá này’;

Mặc dù kiểu đặt vấn đề của cậu ta hết sức gấp gáp nhưng tôi cũng đã quen rồi bởi vì phần lớn các Học viên không được ra ngoài trong những năm đầu tiên. Mãi cho đến năm cuối cùng khi bắt đầu làm Luận văn Tốt nghiệp thì các Học viên mới được ra vào tự do để tìm kiếm tư liệu hoặc nhờ người hướng dẫn thêm cũng như thực tập ở các cơ sở bên ngoài...

Tôi chỉ do dự về năng lực của cậu ta, vì thế, tôi hỏi:

‘Thế cậu định chọn đề tài cho Luận văn Tốt nghiệp là gì?’;

Cậu ta trả lời:

‘Thầy giáo em bắt em phải chọn cho nên em muốn nhờ anh hướng dẫn giúp cho em nên chọn đề tài như thế nào cho đúng’;

Theo kinh nghiệm, tôi cũng đã biết được rằng nếu Học viên nào biết chọn được đề tài thì Học viên đó hoàn toàn có thể làm chủ được năng lực của mình và cũng đã có thể đảm bảo được kết quả khá tốt của Luận văn.

 Ngược lại, nếu Học viên nào hoặc Sinh viên nào đang gặp lúng túng chưa biết chọn đề tài thì hầu như chưa làm chủ được kiến thức và năng lực nên nếu có hướng cho Học viên đó một đề tài bất kỳ thì quá trình hướng dẫn cũng sẽ rất vất vả bởi lúc này gần như phụ thuộc hoàn toàn vào người hướng dẫn nên tôi nói:

‘Thầy giáo của cậu yêu câu cậu phải tự chọn đề tài là hoàn toàn đúng bởi nếu cậu tự biết chọn đề tài tức là cậu cũng đã làm chủ được hướng đi của mình và cũng đã có thể có đủ khả năng để làm tốt Luận văn, người thầy chỉ cần hỗ trợ thêm thôi’;

Cậu ta liền hỏi lại:

‘Ý của anh cũng giống như thầy của em tức là yêu cầu em tự chọn lấy đề tài làm Luận văn?’;

Tôi nói:

‘Không sai!’;

Cậu ta vò đầu bứt tai và nói rằng:

‘Mục đích của em đến đây là mong anh giúp em chọn đề tài mà anh lại bắt em phải tự tìm lấy thì có khác gì thầy của em đâu?’;

Tôi nói:

‘Cậu hãy tự bình tĩnh mà suy xét: Cậu muốn làm tốt được Luận văn thì phải bằng chính năng lực của cậu và nếu bằng đúng năng lực của cậu thì cậu cũng có thể hiểu được cậu đang nắm hiểu những vấn đề gì và có thể làm được những vấn đề gì.

Trên cơ sở đó, cậu hãy thử đưa ra vài ý tưởng và tôi sẽ cùng trao đổi với cậu để đi đến quyết định cuối cùng là sẽ chọn ý tưởng nào để làm đề tài cho Luận văn Tốt nghiệp của cậu’;

Cậu ta nói:

‘Hay là anh cứ kiểm tra qua năng lực của em xem em có thể làm được đề tài nào là phù hợp?’;

Tôi nói:

‘Năng lực tiếp thu là một việc, năng lực sáng tạo là một việc khác: Cái năng lực mà tôi có thể kiểm tra cậu chỉ là năng lực tiếp thu của cậu thôi. Đó không phải là năng lực sáng tạo.

Chỉ có năng lực sáng tạo mới có khả năng giúp cậu nghĩ ra được một đề tài mới và có thể thực hiện được đề tài đó hay không.

Giữa năng lực tiếp thu và năng lực sáng tạo chỉ có liên quan bổ trợ nhau nếu năng lực sáng tạo tốt mà có thêm năng lực tiếp thu tốt thì khả năng sáng tạo của cậu sẽ được phát huy tối đa nhưng nếu chỉ có năng lực tiếp thu mà không có năng lực sáng tạo thì khả năng sáng tạo cũng như khả năng tự xác định đề tài sẽ khó có thể thực hiện được.

Như vậy, nếu cậu có năng lực sáng tạo thì tự khắc cậu có thể tự chọn được đề tài... Bây giờ cậu cũng không thể hiện được cho tôi biết khả năng chọn đề tài của cậu thì tôi không thể biết được cậu có thể giải quyết được đề tài đó hay không’;

Cậu Học viên lại này nỉ tôi:

‘Anh hãy cố gắng giúp em chọn một đề tài nào đó khả dĩ để em có thể đăng ký Luận văn Tốt nghiệp với thầy giáo của em trước mắt đã, mọi việc khác sẽ tính sau’;

Lúc đầu tôi không muốn chấp nhận lời đề nghị này nhưng cậu ta lại van lơn tôi theo một kiểu khác:

‘Thực ra anh cũng biết đấy, lúc chưa vào trường thì cũng rất muốn thi làm cách nào cho đỗ vào trường. Khi đã được vào trường rồi thì phải làm thế nào để ra trường với kết quả tốt nhất thì mới hy vọng có việc làm tốt.

Anh thử nghĩ xem cuộc đời của một kẻ đi học có sung sướng gì cho cam, em cũng chẳng dám momg có được trình độ hơn người khác mà chỉ muốn cũng được công nhận ít nhất như những Học viên khác và được tốt nghiệp với một mảnh bằng để dễ dàng được phân bổ nhiệm sở theo ý muốn hoặc là có khả dĩ xin được theo ý mình...’;

Nghe cậu ta nói đến đó thì tôi cũng cảm thấy rằng cho dù cậu ta có học dốt đến mấy thì tôi cũng không thể nhẫn tâm hơn được nữa.

Không những vậy, trong thâm tâm tôi tự nghĩ rằng ‘các Học viên, Sinh viên bây giờ rất giỏi trong việc thuyết phục những người khác vớt vát cho mình những thiếu sót hoặc yếu kém trong lúc không tự mình chịu khó và tự khắc phục để quyết tâm vươn lên và tự phấn đấu tốt hơn...’, tôi đành phải nhận lời để hướng cho cậu ta một đề tài.

Sau khi dàn dựng cho cậu ta một đề cương hoàn chỉnh cho cái đề tài mà tôi đã hướng cho cậu ta, cậu ta mang đến trình cho thầy giáo hướng dẫn chính và đã được giáo viên hướng dẫn chính đồng ý vậy là cậu ta lại ngày đêm ôm sách vở đến nhà tôi để ‘dùi mài kinh sử’:

Những gì mà tôi hướng dẫn cho cậu ta cũng chỉ làm cho cậu ta hiểu loáng thoáng bởi vốn dĩ cậu ta không có gốc năng lực sáng tạo trong việc chọn đề tài nên đề tài mà tôi chọn cho cậu ta hoàn toàn rất bị động so với khả năng và năng lực thực sự của cậu ta.

Rốt cuộc hơn tám mươi trang Luận văn Tốt nghiệp của cậu ta đều phải do tôi hướng dẫn cho cậu ta một cách chí tình từ đầu đến cuối.

Sau khi đã được thầy giáo của cậu ta phê chuẩn vào loại tốt, tôi lại hỏi  thêm cậu ta một lần cuối:

‘Tôi đã giúp cậu toàn bộ để Luận văn của cậu đã hoàn tất rồi, chỉ còn hai trang bìa nữa, cậu có cần tôi giúp thêm nữa không?’;

Cậu ta bảo:

‘Dạ thôi, em xin cám ơn sự giúp đỡ của anh rất nhiều, hai trang bìa còn lại em sẽ tự làm lấy được rồi!’;

Vậy nhưng ngày hôm sau cậu ta lại quay lại hỏi tôi:

‘Theo nguyên tắc, Luận văn Tốt nghiệp có hai người hướng dẫn gồm một hướng dẫn chính và một hướng dẫn phụ.

Hướng dẫn chính là thầy của em, còn hướng dẫn phụ là anh. Vậy thì em có phải ghi tên của anh là hướng dẫn phụ hay không?’./.

Hà nội 2002