Bất đắc dĩ

Tôi bật cười:

‘Không phiền thì cũng đã phiền rồi, tôi đoán chắc cậu cũng là người cùng quê với tôi, có phải vậy không?’;

Cậu Học viên nghe vậy liền rạng rỡ hẳn lên và tiếp:

‘Dạ, anh nói đúng, em đã ra ngoài này học đến mấy năm nay rồi, biết tiếng anh đã lâu nhưng vì cũng bận học vả lại Nhà trường cấm không cho tự do ra ngoài. Chỉ có năm nay là năm cuối mới được ra ngoài tự do để tìm kiếm tài liệu làm Luận văn Tốt nghiệp nên em mới tranh thủ sang đây xin gặp anh và cũng muốn nhờ anh...’;

Tôi nói ngay:

‘Hướng dẫn thêm cho cậu à?’;

Cậu Học viên như được mở lời liền tiếp theo ngay:

‘Dạ, đúng vậy, bởi vì em học ở trường chủ yếu là Lý thuyết cơ bản còn về những kỹ năng thực tế thì ít quá nên khi làm Luận văn cần phải có thêm nhiều kiến thức thực tế mà em không thể có được’;

Tôi nói:

‘Thực ra tôi cũng không ngần ngại giúp đỡ cậu, chỉ có điều tôi cảm thấy nhiều sự việc đã từng xảy đến với tôi nên tôi đang cần nhiều thời gian yên tĩnh để suy xét...’;

Cậu ta vội năn nỉ:

‘Nhưng cuối năm nay thì em đã tốt nghiệp rồi nên em không thể nào chờ đợi sự suy nghĩ của anh được...’;

Dừng một lát, cậu ta ấp a ấp úng nói thêm:

‘Trong trường hợp, nếu anh giúp em thì em cũng sẽ cố gắng lo liệu... một chút kinh phí để trả thù lao cho anh gọi là vì em cũng đang là Học viên rất hoàn cảnh. Chỉ mong anh cố gắng giúp em...’;

Tôi không nỡ lòng nào từ chối lời đề nghị của cậu ta:

‘Tiền thì tôi không quan tâm, chỉ có điều vì thời gian này tôi không được tĩnh tâm cho lắm’;

Cậu ta gạn hỏi:

‘Anh có chuyện gì buồn phiền à?’;

Tôi nói:

‘Cũng chỉ vì nhiều chuyện làm ăn trên Thương trường đã khiến cho tôi cảm thấy không được thanh thản và thoải mái’;

Cậu ta nói:

‘Thông qua rất nhiều người, em được biết anh là một trong những cây đại thụ về Điều khiển Tự động và Công nghệ Thông tin, chẳng nhẽ với trình độ chuyên môn của anh mà anh không thâm nhập được vào Thương trường hay sao?’;

Tôi nói:

‘Trên Thương trường không chỉ có năng lực thuần tuý mà có thể giải quyết được mọi công việc một cách hiệu quả đâu...’;

Cậu Học viên ngắt lời:

‘Em hiểu rằng, trên Thương trường có lắm thủ đoạn và mưu mô cho nên nhiều khi để thành công thì chúng ta buộc phải chấp nhận những hạ sách đó miễn là được việc’;

Tôi nói:

‘Cậu cũng có vẻ hiểu biết Thương trường hơn tôi đấy chứ!’;

Cậu ta ấp úng lý giải:

‘Dạ đâu có nhưng em nghĩ rằng cũng cần phải chuẩn bị trước tinh thần để khi ra trường có thể dấn thân vào cuộc sống là phải chấp nhận tất cả’;

Tôi nói:

‘Vậy thì tôi thua các cậu bởi vì các cậu đã chuẩn bị để đối phó với cuộc sống trước khi tốt nghiệp còn tôi thì cho đến nay đã lăn lộn trên Thương trường mười năm nhưng vẫn chưa sẵn sàng để làm việc đó’;

Cậu ta gãi tai và nói:

‘Anh nói vậy làm em trở thành bất kính với anh quá’;

Tôi thân tình nói với cậu ta:

‘Tôi nghĩ rằng nếu cậu vừa mới ra trường thì thời gian đầu cậu hãy chấp nhận làm bất kỳ việc gì để trau dồi và nâng cao chuyên môn của cậu ít nhất vài năm sau đó mới hẵng nghĩ đến những đối mặt với Thương trường. Lúc đó cậu mới có thể có đủ khả năng để đương đầu với cả hai thứ vì cậu cũng đã có nhiều kinh nghiệm.

Còn bây giờ nếu cậu nghĩ rằng vừa mới ra trường cậu đã có tư tưởng để đua chen với Thương trường ngay thì có nghĩa rằng cậu phải đối mặt với cùng lúc cả hai thứ gồm cả chuyên môn vừa cả Thương trường thì cậu sẽ không đủ sức để chiến đấu đâu, không sớm thì muộn cậu sẽ bị đánh quị.

Cậu phải chấp nhận một trong hai, và tôi nghĩ rằng cậu phải tập trung chuyên môn để làm bàn đạp về sau’;

Cậu ta hỏi:

‘Nếu vậy, anh cho rằng em sẽ phải bao nhiêu năm thì mới có thể đủ kình nghiệm và kỹ năng chuyên môn để có thể thực sự dấn thân vào Thương trường một cách hiệu quả nhất?’;

Tôi nói:

‘Tôi đã mất mười năm nhưng vẫn chưa khẳng định được Thương trường đã nằm trong tay mình mặc dầu về mặt chuyên môn đã được khẳng định nhưng còn nhiều vấn đề khác ngoài chuyên môn vẫn đang cần phải...’;

Cậu ta tỏ vẻ hiểu biết:

‘Em hiểu, nếu anh không từ chối, en xin được đi theo anh để được học hỏi những kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn của anh’;

Sau đó, cậu ta liếc nhìn một đóng bản vẽ thiết kế của tôi và xin phép:

‘Anh có thể cho em xem qua các bản thiết kế của anh ở kia có được không ạ?’;

Tôi gật đầu đồng ý, cậu ta xem một hồi và lại phân vân:

‘Em nhìn thấy bản thiết kế của anh trông qua thì cũng rất giống với những gì mà em đã từng học nhưng nhìn kỹ thì lại thấy khác rất nhiều bởi những cái cụ thể trong bản thiết kế của anh làm em không thể phân tích được tính Lý thuyết và Nguyên lý của nó’;

Tôi nói với cậu ta:

‘Cậu đã bao giờ học võ hoặc đã từng bao giờ được nghe nói đến việc học võ hay chưa?’;

Cậu ta trả lời:

‘Dạ, chưa bao giờ, mặc dù đấy là Học viện Kỹ thuật Quân sự nhưng bọn em không bao giờ được học võ cũng như chưa bao giờ em đi học bên ngoài nhưng có liên quan gì trong vấn đề này?’;

Tôi nói:

‘Đó là một sự liên tưởng: Việc thực hiện các bản vẽ thiết kế cũng giống như việc học võ.

Đầu tiên người học võ phải học từng chiêu thức cơ bản ban đầu và phải sử dụng thuần thục các chiêu thức đã được học.

Nhưng khi học lên cao thì người ta không còn tuân theo các chiêu thức ấy nữa mà lúc bấy giờ các đòn đánh và các đòn phản công của mình hoàn toàn phải được nương theo các đòn đánh và phản đòn của đối phương một cách linh hoạt mà không phải tuân theo những chiêu thức được định sẵn trong đầu mình.

Nói như vậy việc thực hiện các bản vẽ thiết kế cũng vậy, nó vừa tuân theo các nguyên lý cơ bản những cũng vừa không tuân theo các nguyên lý cơ bản mà nó hoàn toàn phụ thuộc vào những điều kiện thực tế để tạo ra những kết cấu phù hợp một cách hiệu quả nhất...’;

Cậu ta nghe vậy liền nói:

‘Như vậy, trình độ thiết kế của anh đã đạt tới mức coi như là phi phàm tuỳ cơ ứng biến chứ không lệ thuộc vào kiến thức sẵn có trên cơ sở Lý thuyết và Nguyên lý cơ bản’;

Tôi khẳng định:

‘Đúng vậy, trên thực tế cần phải đạt được khả năng thiên biến vạn biến để có thể tạo ra được những thành quả phù hợp và chính xác với những yêu thực tế với hiệu quả và hiệu năng cao nhất’;

Cậu ta nói:

‘Nếu vậy, em xin quyết tâm đi theo anh để được học hỏi ở anh những tư tưởng thiết kế phi phàm như vậy!’;

Tôi nói với cậu ta:

‘Cậu hãy cố gắng đi theo tôi, sau mười năm nữa thì cậu cũng sẽ giống tôi như bây giờ!’;

Bởi vì trong vòng mười năm qua tôi chỉ mới chuyên tâm vào chuyên môn, chưa chú trọng vào lợi ích kinh tế nên cho đến lúc đó tôi vẫn còn hai bàn tay trắng.

Cậu ta cười vung cả nước mắt./,

Hà nội 2002